Gemlik İkilemi: Fay Hattı Üzerinde Zamana Karşı Yarış
Gemlik… Marmara’nın kıyısında, tarihiyle olduğu kadar kırılgan coğrafyasıyla da dikkat çeken bir ilçe. Bugün burada sadece bir kentsel dönüşüm projesinden değil, kelimenin tam anlamıyla hayatta kalma mücadelesinden söz ediyoruz.
Bir Kenti Taşımak Mümkün mü?
Bir şehri alıp başka bir yere taşımak… İlk duyulduğunda bilim kurgu senaryosu gibi geliyor. Ancak Gemlik için bu fikir bir varsayım değil; acı bir zorunluluk. Çünkü burada yaşayan insanlar her an kapılarını çalabilecek büyük bir deprem tehdidiyle yaşıyor.
Peki bu tehlikenin kaynağı ne? Neden özellikle Gemlik bu kadar riskli?
Zemin Sıvılaşması: Görünmeyen Tehlike
Cevap, “zemin sıvılaşması” denen o teknik ama korkutucu terimde gizli. Deprem anında katı gibi görünen toprak, bir anda çamura dönüşüyor. Binaların temelleri adeta yerin içine gömülüyor.
Gemlik’in büyük bölümü, alüvyon bir ova üzerinde kurulu. Bu da olası bir depremde zeminin taşıma gücünü kaybetmesi anlamına geliyor. Belediye Başkanı Şükrü Deviren’in sözleri durumu özetliyor:
“Sorun bina değil, altındaki toprak.”
Yani binayı ne kadar sağlam yaparsanız yapın, zemin sıvılaşırsa o yapı ayakta kalamıyor.
Ruhsatsız Binalar ve Eski Yapılar
Risk yalnızca zeminle sınırlı değil. Gemlik, Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde bulunuyor. İlçede yaklaşık 20.000 binanın yarısı ruhsatsız. Üstelik bu yapıların çoğu 1999 Marmara Depremi öncesinde, eski yönetmeliklerle inşa edilmiş. Mühendislik hizmeti almamış, kaçak ya da sonradan aflarla yasallaşmış binalar Gemlik’in en zayıf halkasını oluşturuyor.
10.000 Bina, 60.000 Hayat
Rakamlar her şeyi anlatıyor: İlçede acilen yıkılması gereken 10.000 riskli bina bulunuyor. Bu binalarda yaşayan yaklaşık 60.000 kişi, her gece “acaba bu gece mi?” endişesiyle uyuyor.
Üstelik yaz aylarında tablo çok daha vahim. Kışın 130 bin civarında olan nüfus, tatilcilerle birlikte 700 bine kadar çıkıyor. Yani olası bir depremde etkilenebilecek kişi sayısı bir anda birkaç katına çıkıyor.
Yeni Gemlik Projesi: Umut mu, Zorunluluk mu?
Tehlikenin büyüklüğü karşısında belediye “Yeni Gemlik” adıyla kapsamlı bir dönüşüm planı hazırladı. Amaç, ilçeyi tamamen taşımak değil; riskli alanlardaki nüfusu güvenli bölgelere aktarmak.
Bu planın aşamaları şöyle:
Yamaçlarda 2.500 hektarlık rezerv alan oluşturulacak.
İlk etapta 3.000–5.000 yeni konut yapılacak.
En riskli bölgelerde yaşayan halk, bu konutlara taşınacak.
Boşaltılan çürük yapılar yıkılacak.
Belediye Başkanı’nın sözleri, kararlılığın göstergesi:
“Bu dönüşüm rıza ile de olur, rıza olmadan da. Çünkü başka çaremiz yok.”
Bu, artık bir tercih değil, can güvenliği meselesi.
Halkın Gözünden Gemlik İkilemi
Kâğıt üzerindeki planların ötesinde bir gerçek var: insanların duyguları.
71 yaşındaki Gülsüm Adıyaman şöyle diyor:
“Bu yaştan sonra böyle bir korkuyu taşımak kolay değil. Ne binalara güvenimiz var ne geleceğe.”
57 yaşındaki Hikmet Kabaklı ise farklı bir noktaya değiniyor:
“Yıllardır Gemlik’in taşınacağı söyleniyor ama hiçbir somut adım yok.”
52 yaşındaki Asuman Çankaya’nın sorusu ise en temel endişeyi özetliyor:
“Gemlik taşınacak diyorlar ama biz nereye gideceğiz?”
İşte Gemlik halkı, korku ve belirsizlik arasında sıkışmış durumda:
Bir yanda çürük zeminin altındaki korku, diğer yanda taşınılacak yerin belirsizliği…
Bir İlçenin Hikayesinden Ulusal Uyarıya
Gemlik’in hikâyesi, aslında Türkiye’nin birçok kenti için bir uyarı niteliğinde. Zaman sadece Gemlik için değil, fay hattı üzerindeki tüm şehirler için hızla tükeniyor.
Sorulması gereken soru şu:
“Biz diğer riskli şehirlerde aynı hatayı tekrarlamadan ne kadar hazırlıklıyız?”
Gemlik, zamana karşı bu yarışı kazanırsa, belki de tüm Türkiye için umut verici bir örnek olacak.
🔍 Gemlik Depremi Hakkında Sık Sorulan Sorular
1️⃣ Gemlik gerçekten fay hattı üzerinde mi?
Evet. Gemlik, Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın Güney kolu üzerinde yer alıyor. Bu fay hattı, Marmara Denizi’nin altından geçerek İzmit, Yalova ve Gemlik’e kadar uzanıyor. Bu nedenle bölge birinci derece deprem bölgesi olarak kabul ediliyor.
2️⃣ Gemlik’te büyük bir deprem bekleniyor mu?
Bilim insanları, Marmara Denizi’nin altındaki fayın önümüzdeki yıllarda 7 ve üzeri büyüklükte bir deprem üretme potansiyeline sahip olduğunu belirtiyor. Bu deprem Gemlik Körfezi çevresinde de şiddetli sarsıntılara yol açabilir.
3️⃣ Gemlik’te zemin neden tehlikeli sayılıyor?
Gemlik’in büyük kısmı alüvyon zemin üzerine kuruludur. Bu tür topraklar deprem sırasında zemin sıvılaşması yaşar; yani katı toprak çamur gibi olur, binalar temelden kayabilir veya çöker. Bu yüzden risk çok yüksektir.
4️⃣ Gemlik’te kaç bina riskli durumda?
Gemlik Belediyesi’nin ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın verilerine göre ilçede yaklaşık 10.000 bina riskli durumda. Bu binalarda yaklaşık 60.000 kişi yaşıyor.
5️⃣ Gemlik tamamen taşınacak mı?
Hayır. Bu, halk arasında yanlış bilinen bir durum. “Yeni Gemlik Projesi” kapsamında, sadece en riskli bölgelerdeki binalar yıkılıp, halk daha sağlam zeminli yamaç bölgelerine taşınacak. İlçe tamamen taşınmayacak.
6️⃣ Yeni Gemlik Projesi nedir?
Yeni Gemlik Projesi, 2.500 hektarlık rezerv alanda yeni, depreme dayanıklı konutlar inşa etmeyi hedefleyen bir kentsel dönüşüm planıdır. İlk etapta 3.000–5.000 konut yapılacak ve riskli bölgelerde yaşayan vatandaşlar buraya taşınacaktır.
7️⃣ Gemlik’te zemin etütleri yapıldı mı?
Evet, Jeoloji ve jeoteknik etüt çalışmaları yapılmıştır. Bu raporlarda özellikle sahil ve ova bölgelerinde yüksek sıvılaşma riski, yamaçlarda ise daha sağlam kaya zemin tespit edilmiştir.
8️⃣ Gemlik’te yaşayanlar ne yapmalı?
Evinizin deprem dayanıklılık raporunu mutlaka alın.
Riskli bina tespiti yaptırın.
Belediyenin kentsel dönüşüm ofisine başvurarak bilgi alın.
Acil durum çantanızı hazırlayın ve tahliye planınızı belirleyin.
9️⃣ Gemlik’te deprem toplanma alanları nerede?
Gemlik Belediyesi’nin web sitesinde, AFAD koordinasyonlu güncel toplanma alanı haritası yayınlanmıştır. Vatandaşlar bu alanlara e-Devlet üzerinden de erişebilir.
1️⃣0️⃣ Gemlik’te geçmişte büyük deprem oldu mu?
Evet. 1855 Bursa Depremi ve 1964 Manyas Depremi, Gemlik’i ciddi şekilde etkilemiştir. Bu tarihî depremler, bölgenin sismik olarak aktif olduğunu kanıtlamaktadır.
